اختلاف کیفی مقدمتیناختلاف کیفی مقدمتین یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای شرط انتاج شکل دوم قیاس اقترانی است. ۱ - توضیح اصطلاحشکل دوم قياس اقترانى در صورتى منتج است که دو مقدمه آن در جهت و کیف؛ سلب و ایجاب مختلف باشند. اين شکل با اتفاق در کيف و جهت نتيجه نمى‌دهد، چون انسان و اسب در حمل حيوانيت بر آن دو، و سلب حجريت از آن دو مشترک‌اند، ولى اين امر سبب حمل يکى از آن دو بر ديگرى نمى‌شود. از سوی ديگر، انسان و ناطق نيز در حمل حيوانيت بر آن دو و سلب حَجَريت مشترک‌اند، ولي اين امر، سببب سلب يکى از آن دو از ديگرى نمى‌شود، زيرا اشيای متباين و غير متباين، گاهى در اين مشترک‌اند که چيزى بر آنها حمل و يا از آنها سلب شود. البته براى تحقق انتاج معتبر، اختلاف در کيف کافى نيست، بلکه به شرط ديگرى نيز نياز است. آن شرط، کليت کبراست، زيرا حصول شرط اول با جزئيت کبرا اقتضا ندارد، مگر مباينت بين اصغر و بعضى از اکبر را، اما معلوم نمى‌شود که آيا در بعض ديگر آيا تلاقى دارند يا نه؛ بنابراين سلب اکبر از اصغر ممکن نيست؛ مانند اينکه اسود را بر کلاغ حمل کنيم و آن را از بعضى حيوانات يا بعضى مردم سلب کنيم، که سلب حيوان از کلاغ و يا حمل انسان بر کلاغ لازم نمى‌آيد. پس علّت اينکه دو مقدمه اين شکل بايد از لحاظ کيف مختلف باشند اين است که در غير اين صورت در نتيجه اختلاف حاصل مى‌شود؛ يعنى گاه صحيح است و گاه غلط، و اين، دليل عُقم و عدم انتاج است. [۲]
خوانساری، محمد، منطق صورى، ص۱۵۷.
[۳]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۵۰.
۲ - پانویس
۳ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اختلاف کیفی مقدمتین»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۰/۲۷. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|